Goguan det behin Aitor Arana euskal filologo esperantistakin bazkaltzen aipatu zula bea ez dola bate ados euskera batua adostian aditz-paradigma bat hartu baño etzutela errespetatu, “konjugazio” batzuk ilogiko/irregular bihurtuz.
Goatze naiz “zenidan” ta “zenigun” kritikatze zitula, “ziazun” ta “ziguzun” izan beharko zutela esanez. Bazun bere azalpen osoa ta ulergarria, oain eztet goatzen.
Bado kontu bat oain etorri zaitena (berrize) burura. Gazteleraz ume batek “descubrido” esango luken moduan “descubierto” ordez, txikitan nik “ziazun” modukoak erabiltze nitun. Erakutsi ziaten hoi gaixki zeola, “etzala zuzena”, batua izango balitz euskera onargarri bakarra. Ta gaur egun ere, belaunaldikoek esaten jarraitzeiate eztala zuzena; nik eztabaidatu ite diet.
Beraz, zuek hau pentsatu al dezute? Bakazute honen inguruko analisirik? Ni Aitorri galdetzeko gogoz nabil oraindik, iritxiko da garaia, baño bitartian eztabaidatu dezagun!
gaba ez da hitz zikina; gaba esaten ez den toki askotan gabon! esaten da. ‘gaua’ > ‘gaba’, ‘arauera’ > ‘arabera’. Fenomeno fonetiko-fonologiko xinple bat dago hor:
Gaur egun ‘gau’, ‘arabera’, idazten da batuan; oso antzekoak diren bi aldaeren artean bat aukeratzea erabaki zen. Zabalduena.
Euskara batua sortu zutenek, ezer baino lehen grafia bateratu bat beharrezkoa zela pentsatu zuten: ‘eche barria’ , ‘etche berria’, ‘etxe berria’… Erabaki zuten hatxe batzuk erabiltzea (bokalen aurrean eta bokalen artean), eta beste hatxe batzuk baztertzea (kontsonante hasperendunak). Hamarkada batzuk geroago, gezurra dirudi hatxearen kontu hori bere garaian hain polemikoa izatea.
Ortografia batua 1968 egiteko proposamenen ostean, aditz paradigma bateratu bat behar zen 1972, eta oinarri bezala erdialdekoa hautatu zen, mendebaldeko eta ekialdekoen kaltean. Tradizio gehien zuten forma biziak hautatzeko asmoa egon zela uste dut. Euskal Herrian hiri nagusi euskaldun bat egon izan balitz, bere garaian frantziarrek Paris edo katalanek Bartzelona izan zuten legez, hiri horretako euskara izango zen eredua, ia ziur, baina Bilbo, Donostia, Iruñea, Baiona, Gasteiz… erdaldunduta egonik, erdialdeko euskalkiak hartu ziren eredu.
Belaunaldi pare bat besterik ez dira igaro hautaketa horiek egin zirenetik, eta nahiko harrigarria da euskara batuak izan duen arrakasta. Argitara ematen diren euskarazko ia dokumentu guztiak batuan idatzita ematen dira.
Nire euskalki bakarra euskara batua da, baina ez dut inolako problemarik bakoitzak bere euskalkia erabiltzen badu, Koldo Zuazok bere garaian erakusten zuen bidetik.